Tüýdükçi ýigit (Rowaýat)
Gadym döwürlerde bir ýaş ýigit ýaşapdyr. Ata-enesi oňa ýaşlykdan tüýdük çalmagy öwredipdir. Oba adamlary: “Mundanam kär bolarmy, ussaçylyk öwrenen bolsa, has gowy bolmazmydy” diýip, geň görüpdirler.
Ýaş ýigit obanyň geçilerini bakýar eken. Bir gün ol geçilerini bakyp ýörkä, irkilipdir, düýşünde owadan köşk görüpdir. Köşgüň ortasynda görmegeý gyz otyr diýýär. Ýaş ýigit tisginip oýanýar, görse düýşi. Ol tukat bolup sürüsini alyp öýlerine gaýdýar. Ata-enesi onuň tukatlygyny görüp:
— Oglum, näme boldy? — diýip sorapdyrlar. Oglan düýşüni gürrüň berýär we ata-enesine şol köşgüň gözlegine gitjekdigini aýdýar. Ata-enesi:
— Ýeri, gitseň sag gidip, aman gel, oglum! — diýşip, ak pata berýärler.
Ýaş ýigit kerwene goşulyp, uzak ýola rowana bolýar. Bular az ýöräp, köp ýöräp barýarkalar çölüň içinde ýigidiň owadan köşge gözi düşýär. Ol kerwenbaşydan rugsat sorap, kerwenden galýar. Çünki, bu köşk düýşünde gören köşgüdi. Ýigit köşge tarap ugraýar. Ol köşge girýär, hakykatdan-da, köşgüň ortasynda owadan gyz iki sany kenizi bilen otyr ekeni. Ýigit olaryň ýanlaryna baryp, salam berýär. Emma şa gyzyndan ses çykmaýar. Kenizleriniň biri gyzyň gepläp bilmeýändigini, Kap dagynyň depesinde ösýän bir gülüň dänesini gaýnadyp içirseň geplejekdigini aýdýar. Ýaş ýigit ony alyp gelmäge gitjekdigini aýdanda kenizleriň biri:
— Wah, ol iş kyndyr, ol güli bir aždarha gorap saklaýar. Senden ozalam ony getirmäge synanyşyp janyny gurban eden ýigitler köp, gury gideniň bolar — diýýär. Ýigit şonda-da özüniň synanyşyp görjekdigini aýdyp, ýola düşýär.
Ýigit diýilýän ýere barýar, görse äpet aždarha güli goraglap ýatyr ekeni. Ýigit ilki näme etjegini bilmän durýar. Birdenem, tüýdügi ýadyna düşüp, ony eline alýar-da şirin sazlardan çalyp başlaýar. Ýigidiň sazyna aždarha maýyl bolup, ýanyna gelýär. Aždarha:
— Eý, ýaş ýigit, sen tüýdügi juda ökde çalýar ekeniň. Men henize çenli şeýle mylaýym owazly heň diňlemändim — diýip, ýigidi magtapdyr. Onsoň ol ýigitden näme üçin gelendigini soraýar. Ýigit başyndan geçirenlerini gürrüň berýär. Aždarha:
— Eger, meniň ogluma-da, saz çalmagy öwretseň, şol güli bererin — diýýär. Ýigit razy bolýar we aždarhanyň ogluna saz çalmagy öwredýär, aždarha ýigide dermanlyk ösümligi, ýany bilenem heniz görülmedik altyn-kümüş berýär.
Ýigit aždarha bilen hoşlaşyp yzyna, şa gyzynyň ýanyna gelýär, dermanlyk ösümligiň dänelerini gaýnadyp gyza içirýär. Şa gyzy uka gidýär. Ukudan oýananyndan soňra, ol gepläp başlaýar. Muňa köşkdäkiler, diýseň, begenýärler. Dermanlyk ota üzärlik diýip at goýýarlar.
Şa gyzynyň kakasynyň bolsa, öň söz edenem bolsa, gyzyny pukara ýigide beresi gelmeýär. “Ýigide salgyt salsam güýji ýetmän yzyna gider” diýip, öz ýanyndan pikir edýär. Onsoň nökerlerine ýigidi getirmegi buýurýar. Nökerler ýigidi şanyň huzuryna getirýärler. Şa:
— Eý, ýigit, sen maňa uly ýagşylyk etdiň, ýöne şonda-da gyzymyň süýt hakyny bermeli bolarsyň — diýýär.
— Bolýar, şahym! Näme getir diýseňiz getirip bererin.
— Sen gyzyma süýt haky hökmünde pylança altyndyr kümüş getirseň bolýar — diýýär. Içindenem: “Oglanjyk, ümsüm öýüňe gidersiň” diýip gülümsiräp seredýär.
Ýigit şanyň ýanyndan gaýdyp, hälki aždarhanyň altyn-kümüşlerinden geregini alyp, ýene-de köşge dolanýar-da:
— Ine, şahym, siziň diýen zatlaryňyz — diýen.
Şa gyzyny ýigide bialaç bermeli bolýar.
Ýigit şa gyzyny alyp yzyna — ata-enesiniň ýanyna dolanyp gelýär. Ata-enesi muňa örän şat bolup, uludan toý tutup, ulus-il bilen şatlyklaryny paýlaşýarlar.
Taýýarlan
Şatlyk JEPBAROW.